Vệ sinh an toàn thực phẩm cơ sở kinh doanh thực phẩm đông lạnh

Thực phẩm đông lạnh – từ thịt, cá, hải sản đến rau củ – đã trở thành lựa chọn quen thuộc trong cuộc sống hiện đại nhờ sự tiện lợi và thời gian bảo quản lâu dài. Tuy nhiên, để những sản phẩm này đến tay khách hàng một cách an toàn và chất lượng, các cơ sở kinh doanh thực phẩm đông lạnh cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP). Giấy chứng nhận VSATTP không chỉ là yêu cầu pháp lý bắt buộc mà còn là minh chứng cho sự cam kết của doanh nghiệp với sức khỏe người tiêu dùng. Với đặc thù của thực phẩm đông lạnh – đòi hỏi kỹ thuật bảo quản nghiêm ngặt và kiểm soát nhiệt độ liên tục – việc xin giấy phép VSATTP cần được thực hiện một cách bài bản và chính xác. Bài viết này sẽ hướng dẫn doanh nghiệp từng bước để sở hữu giấy An toàn thực phẩm một cách thuận lợi, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ pháp luật và kiểm soát chất lượng trong suốt quá trình kinh doanh.

Điều kiện để cơ sở kinh doanh thực phẩm đông lạnh có giấy phép VSATTP theo quy định pháp luật Việt Nam

Để được cấp giấy phép Vệ sinh an toàn thực phẩm, cơ sở kinh doanh thực phẩm đông lạnh phải đáp ứng các yêu cầu cụ thể theo Luật An toàn thực phẩm 2010 và Nghị định 15/2018/NĐ-CP, kết hợp với các tiêu chuẩn đặc thù về bảo quản thực phẩm đông lạnh. Dưới đây là những điều kiện cần thiết:

Điều kiện về cơ sở vật chất và trang thiết bị

• Kho bảo quản thực phẩm đông lạnh phải được thiết kế khoa học, tách biệt giữa khu vực tiếp nhận hàng, khu vực lưu trữ và khu vực xuất hàng, tránh nhiễm chéo. Không gian kho cần sạch sẽ, kín gió, có hệ thống cách nhiệt tốt để duy trì nhiệt độ ổn định (dưới -18°C cho thực phẩm đông lạnh, theo QCVN 8-3:2012/BYT). Tường, sàn và trần kho phải làm từ vật liệu không thấm nước, dễ vệ sinh và chống bám bẩn.
• Trang thiết bị như tủ đông, kho lạnh cần được trang bị đồng hồ đo nhiệt độ tự động, đảm bảo hoạt động liên tục và có hệ thống cảnh báo khi nhiệt độ vượt ngưỡng quy định. Pallet hoặc giá kệ chứa thực phẩm phải làm từ vật liệu an toàn (nhựa cấp thực phẩm hoặc inox), tránh tiếp xúc trực tiếp với sàn để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn. Nguồn nước dùng để vệ sinh kho hoặc dụng cụ phải đạt tiêu chuẩn nước sạch theo QCVN 01-1:2018/BYT, thường là nước máy hoặc nước đã qua xử lý.

Điều kiện về con người

• Chủ cơ sở và nhân viên trực tiếp quản lý, vận chuyển hoặc sắp xếp thực phẩm đông lạnh cần có giấy khám sức khỏe định kỳ (ít nhất 1 lần/năm) từ cơ sở y tế cấp huyện trở lên, xác nhận không mắc bệnh truyền nhiễm như lao, viêm gan (theo Thông tư 14/2013/TT-BYT). Họ cũng cần tham gia khóa tập huấn kiến thức VSATTP do cơ quan có thẩm quyền tổ chức và được cấp giấy xác nhận. Trong quá trình làm việc, nhân viên phải mặc đồng phục bảo hộ, đeo găng tay để đảm bảo vệ sinh khi tiếp xúc với thực phẩm.

Điều kiện về quản lý nguồn gốc và chất lượng

• Cơ sở cần đảm bảo mọi sản phẩm đông lạnh (thịt, cá, hải sản…) có nguồn gốc rõ ràng, được cung cấp từ nhà sản xuất hoặc nhà phân phối uy tín, kèm hóa đơn và giấy kiểm dịch (đối với thực phẩm động vật). Thực phẩm phải được đóng gói kín, ghi rõ ngày sản xuất, hạn sử dụng và điều kiện bảo quản trên bao bì. Đặc biệt, doanh nghiệp cần xây dựng quy trình kiểm tra nhiệt độ thường xuyên, ghi chép nhật ký bảo quản để chứng minh thực phẩm luôn được giữ ở trạng thái đông lạnh tiêu chuẩn.
• Định kỳ, thực phẩm đông lạnh cần được kiểm nghiệm tại các trung tâm được Bộ Y tế công nhận, đảm bảo không chứa vi sinh vật gây hại (như Listeria, Salmonella) hoặc hóa chất vượt mức cho phép (theo QCVN 8-3:2012/BYT). Hồ sơ nguồn gốc và kết quả kiểm nghiệm phải được lưu trữ ít nhất 12 tháng để phục vụ kiểm tra.

Hồ sơ cần chuẩn bị đối với cơ sở kinh doanh thực phẩm đông lạnh trong việc xin giấy chứng nhận Vệ sinh an toàn thực phẩm

Để xin giấy VSATTP, doanh nghiệp cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ theo quy định tại Nghị định 15/2018/NĐ-CP. Dưới đây là các tài liệu cần thiết:

Hồ sơ cơ bản

• Đơn đề nghị cấp giấy chứng nhận VSATTP: Ghi rõ thông tin cơ sở, loại thực phẩm đông lạnh kinh doanh (thịt, hải sản, rau củ…).

• Bản sao giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh: Đảm bảo ngành nghề kinh doanh thực phẩm đông lạnh được ghi rõ (mã ngành 4632 hoặc 4722).

• Giấy khám sức khỏe: Áp dụng cho chủ cơ sở và nhân viên trực tiếp xử lý thực phẩm.

• Giấy xác nhận tập huấn kiến thức VSATTP: Do cơ quan có thẩm quyền cấp sau khóa học.

Tài liệu kỹ thuật

• Bản vẽ sơ đồ mặt bằng cơ sở: Thể hiện khu vực kho lạnh, khu vực tiếp nhận và xuất hàng.

• Sơ đồ quy trình kinh doanh thực phẩm đông lạnh: Mô tả từ khâu nhập hàng, bảo quản, đến phân phối hoặc bán lẻ.

• Bản thuyết minh cơ sở vật chất: Bao gồm thông tin về kho lạnh, thiết bị bảo quản, hệ thống vệ sinh và nguồn nước.

Hồ sơ sẽ được nộp lên Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm địa phương hoặc cơ quan được ủy quyền (thường thuộc Sở Y tế). Thời gian xử lý hồ sơ thường từ 7-15 ngày làm việc, kèm theo kiểm tra thực tế bởi đoàn thẩm định.

Những lưu ý khi đăng ký giấy phép An toàn vệ sinh thực phẩm cho cơ sở kinh doanh thực phẩm đông lạnh

Việc xin giấy phép VSATTP cho cơ sở kinh doanh thực phẩm đông lạnh đòi hỏi sự tỉ mỉ để đảm bảo tuân thủ pháp luật và duy trì chất lượng sản phẩm. Dưới đây là những điểm doanh nghiệp cần lưu ý:

Đảm bảo hệ thống bảo quản liên tục

• Thực phẩm đông lạnh dễ mất chất lượng nếu nhiệt độ không ổn định (tan băng rồi đông lại). Doanh nghiệp cần kiểm tra định kỳ thiết bị kho lạnh, đảm bảo nguồn điện dự phòng để tránh gián đoạn. Đoàn thẩm định thường kiểm tra nhật ký nhiệt độ, nên việc ghi chép cần được thực hiện đều đặn và chính xác.

Chuẩn bị kỹ trước kiểm tra thực tế

• Trước khi đoàn đến, doanh nghiệp nên vệ sinh kho lạnh, kiểm tra bao bì thực phẩm (không rách, không hết hạn), và đảm bảo nhân viên tuân thủ quy định bảo hộ. Một số lỗi như kho có mùi lạ, thiết bị không hiển thị nhiệt độ có thể khiến quá trình cấp giấy bị gián đoạn.

Duy trì điều kiện VSATTP sau khi được cấp phép

• Giấy An toàn thực phẩm có hiệu lực 3 năm, nhưng cơ quan chức năng có thể kiểm tra đột xuất. Nếu phát hiện vi phạm như bảo quản thực phẩm không đúng nhiệt độ hoặc nhập hàng không rõ nguồn gốc, cơ sở có thể bị phạt từ 20-40 triệu đồng (theo Nghị định 115/2018/NĐ-CP) và bị thu hồi giấy phép.

Gia hạn giấy phép đúng hạn

• Trước khi giấy VSATTP hết hạn (ít nhất 6 tháng), doanh nghiệp cần nộp hồ sơ gia hạn, bao gồm báo cáo duy trì điều kiện VSATTP, giấy khám sức khỏe mới và kết quả kiểm nghiệm gần nhất. Chậm trễ có thể buộc cơ sở phải làm lại từ đầu.

Mức phạt và xử lý đối với trường hợp cơ sở kinh doanh thực phẩm đông lạnh không có giấy chứng nhận

Kinh doanh thực phẩm đông lạnh mà không có giấy phép VSATTP là vi phạm nghiêm trọng theo pháp luật Việt Nam, được quy định tại Nghị định 115/2018/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an toàn thực phẩm. Với đặc thù của thực phẩm đông lạnh – dễ bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ và tiềm ẩn nguy cơ nhiễm khuẩn nếu bảo quản sai cách – các hình thức xử lý thường nghiêm khắc để bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Dưới đây là chi tiết:

Mức phạt hành chính

• Nếu cơ sở kinh doanh thực phẩm đông lạnh không có giấy An toàn thực phẩm, mức phạt cơ bản dao động từ 30 đến 40 triệu đồng (khoản 5 Điều 25 Nghị định 115/2018/NĐ-CP) cho hành vi hoạt động mà không có giấy phép VSATTP.

• Trường hợp thực phẩm đông lạnh bị phát hiện chứa vi sinh vật nguy hiểm (như Listeria monocytogenes, Salmonella) do bảo quản không đúng nhiệt độ hoặc nhập từ nguồn không rõ ràng, mức phạt có thể lên tới 100 triệu đồng, kèm theo đình chỉ hoạt động từ 3-6 tháng (khoản 8 Điều 25).

• Nếu sản phẩm đông lạnh không đạt tiêu chuẩn (hỏng hóc, tan băng, hết hạn sử dụng) được phát hiện trên thị trường, doanh nghiệp bị phạt thêm từ 50 đến 70 triệu đồng (khoản 6 Điều 24), cùng với yêu cầu thu hồi và tiêu hủy toàn bộ lô hàng vi phạm.

Hậu quả khác ngoài phạt tiền

Ngoài các khoản phạt tài chính, cơ sở vi phạm còn phải đối mặt với:

• Thu hồi và tiêu hủy sản phẩm: Toàn bộ thực phẩm đông lạnh không đảm bảo chất lượng sẽ bị tịch thu và xử lý, gây thiệt hại lớn về hàng hóa (thịt, cá, hải sản) vốn có giá trị cao.

• Đình chỉ kinh doanh: Cơ sở có thể bị tạm ngừng hoạt động cho đến khi khắc phục hoàn toàn vi phạm, bao gồm sửa chữa hệ thống kho lạnh và bổ sung giấy phép VSATTP.

• Truy cứu trách nhiệm hình sự: Nếu thực phẩm đông lạnh kém chất lượng gây ngộ độc tập thể hoặc hậu quả nghiêm trọng (như tử vong), chủ cơ sở có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 317 Bộ luật Hình sự 2015, với mức phạt tù từ 1-20 năm tùy mức độ.

• Ảnh hưởng uy tín: Trong ngành thực phẩm đông lạnh, nơi khách hàng đặt nặng yếu tố an toàn và tươi ngon, bất kỳ vi phạm nào cũng có thể khiến doanh nghiệp mất lòng tin từ đối tác và người tiêu dùng, đặc biệt trong thời đại thông tin lan truyền nhanh qua mạng xã hội.

Vì vậy, việc không có giấy chứng nhận VSATTP không chỉ là rủi ro pháp lý mà còn đe dọa trực tiếp đến sự tồn tại lâu dài của cơ sở kinh doanh.

Ngoài giấy chứng nhận VSATTP, cơ sở kinh doanh thực phẩm đông lạnh cần thêm giấy chứng nhận gì?

Để hoạt động hợp pháp và tối ưu hóa quy trình kinh doanh thực phẩm đông lạnh, ngoài giấy VSATTP, doanh nghiệp cần bổ sung các giấy tờ và chứng nhận khác, phù hợp với đặc thù của ngành thực phẩm bảo quản lạnh. Dưới đây là các loại giấy quan trọng:

Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh

• Đây là giấy tờ cơ bản do Sở Kế hoạch và Đầu tư cấp, trong đó cần ghi rõ ngành nghề kinh doanh thực phẩm đông lạnh (mã ngành 4632 – bán buôn thực phẩm, hoặc 4722 – bán lẻ thực phẩm trong cửa hàng chuyên doanh). Giấy này là nền tảng để xin các giấy phép khác.

Giấy kiểm dịch động vật (đối với thực phẩm đông lạnh từ động vật)

• Nếu kinh doanh thịt, cá, hải sản đông lạnh, cơ sở cần có giấy kiểm dịch từ cơ quan thú y địa phương hoặc giấy kiểm dịch nhập khẩu (đối với hàng ngoại). Giấy này chứng minh thực phẩm không nhiễm bệnh truyền nhiễm (như cúm gia cầm H5N1, dịch tả lợn châu Phi) và phải đi kèm mỗi lô hàng, theo Thông tư 25/2019/TT-BNNPTNT của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Giấy chứng nhận đủ điều kiện bảo vệ môi trường

• Kinh doanh thực phẩm đông lạnh tạo ra nước thải từ quá trình vệ sinh kho lạnh hoặc tan băng, cùng với rác thải từ bao bì hỏng. Với cơ sở quy mô lớn, cần có giấy xác nhận hệ thống xử lý chất thải đạt tiêu chuẩn theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, do Sở Tài nguyên và Môi trường cấp sau khi kiểm tra thực tế.

Giấy kiểm nghiệm chất lượng thực phẩm đông lạnh

• Kết quả kiểm nghiệm định kỳ về vi sinh vật (Listeria, Salmonella), hóa chất (thuốc bảo vệ thực vật, chất bảo quản) trong thực phẩm đông lạnh là yêu cầu bắt buộc để bổ sung trong hồ sơ xin giấy VSATTP. Doanh nghiệp cần thực hiện kiểm nghiệm tại các trung tâm được Bộ Y tế hoặc Bộ Nông nghiệp công nhận, đặc biệt với hàng nhập khẩu hoặc thực phẩm có nguy cơ cao như hải sản.

Giấy chứng nhận phòng cháy chữa cháy

• Hệ thống kho lạnh và tủ đông sử dụng điện năng lớn, tiềm ẩn nguy cơ chập mạch hoặc cháy nổ nếu không bảo trì đúng cách. Do đó, cơ sở cần giấy chứng nhận đủ điều kiện phòng cháy chữa cháy từ Công an địa phương theo Nghị định 136/2020/NĐ-CP, nhất là khi kho nằm trong khu vực đông dân cư hoặc tòa nhà thương mại.

Giấy chứng nhận hệ thống quản lý kho lạnh (tùy chọn)

• Đối với cơ sở kinh doanh quy mô lớn hoặc cung cấp cho siêu thị, chứng nhận như ISO 22000 (hệ thống quản lý an toàn thực phẩm) hoặc HACCP (Phân tích mối nguy và kiểm soát điểm tới hạn) là lợi thế. Các chứng nhận này giúp kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm và các mối nguy trong quá trình bảo quản, nâng cao uy tín và đáp ứng yêu cầu của đối tác.

Giấy phép nhập khẩu thực phẩm (nếu kinh doanh hàng ngoại)

• Nếu cơ sở kinh doanh thực phẩm đông lạnh nhập khẩu (như thịt bò Úc, cá hồi Na Uy), cần có giấy phép nhập khẩu thực phẩm từ Bộ Công Thương hoặc giấy chứng nhận lưu hành tự do (CFS – Certificate of Free Sale) từ nước xuất khẩu, theo Nghị định 69/2018/NĐ-CP.